Επιστημονική – Λατινική ονομασία / Είδος: Origanum dictamnus
Γένος: Origanum
Οικογένεια: Lamiaceae
Συχνές ονομασίες: Dittany of Crete, Cretan dittany, hop marjoram, stomach-herb, healing-herb, love / Δίκταμο(ς), έρωτας, δίκταμνο, σταματόχορτο, ταμνόχορτο.
Πολυετές, ποώδες, αρωματικό φυτό αποτελούμενο από μικρά, πράσινα, ωοειδή, τριχωτά, μαλακά φυλλάρια.
Φύεται σε ρωγμές σε βραχώδη εδάφη κι αποτελεί ενδημικό είδος στο νησί της Κρήτης. Χρησιμοποιείται στην παραδοσιακή, κρητική κουζίνα ως αρωματικό που θυμίζει ρίγανη και μαντζουράνα αλλά κι ως βότανο για τις θεραπευτικές του ιδιότητες, κυρίως ως αφέψημα, γνωστό ήδη από την αρχαιότητα για το πλήθος των ιδιοτήτων του. Χρησιμοποιείται επίσης στην ποτοποιεία ως φυτικό αρωματικό καθώς και στην αρωματοποιεία.
Το φυτό αναφέρεται στα κείμενα σχεδόν όλων των αρχαίων συγγραφέων – φαρμακολόγων. Αρχαιοβοτανικοί – σπόροι του φυτού βρέθηκαν κατά τη διάρκεια ανασκαφών στο ανάκτορο της Κνωσού, αποδεικνύοντας και την παλαιότητα αλλά και τη σπουδαιότητα του. Ο Διοσκουρίδης το αναφέρει ως «δίκταμνον» κι αναφέρεται στις τονωτικές, διεγερτικές του πεπτικού συστήματος, χολαγωγικές ιδιότητες του φυτού, καθώς κι ως φάρμακο κατά του στομαχόπονου και για την επούλωση των τραυμάτων από τόξο. Μερικά από τα πιο γνωστά παραδείγματα που οδηγούν στην αναγνώριση των θεραπευτικών ιδιοτήτων του βοτάνου ήταν η παρατήρηση των ορεινών αιγών, κρι-κρι της Κρήτης από το φιλόσοφο Αριστοτέλη. Οι κατσίκες για να βγάλουν τα βέλη από το σώμα τους και για να θεραπεύουν τις πληγές τους έτρωγαν δίκταμο σε μεγάλες ποσότητες.
Το φυτό λέγεται και σταματόχορτο λόγω της ιδιότητας του να σταματάει τους πόνους, αλλά και στομαχόχορτο καθώς θεωρείται από τη λαϊκή φαρμακευτική σαν το φάρμακο των διαταραχών του πεπτικού συστήματος, με τον Ιπποκράτη να το συνταγογραφεί σε γαστρεντερικές διαταραχές.
Επίσης αναφέρεται κι ως εκτρωτικό και για αυτό κι απαγορεύεται η χρήση του κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Σύγχρονες μελέτες αποδεικνύουν την φαρμακευτική δράση του φυτού, καθώς είναι πλούσιο σε πολυφαινόλες και δρα αντιοξειδωτικά στον ανθρώπινο οργανισμό. Σύμφωνα με σύγχρονες επιστημονικές μελέτες το αιθέριο έλαιο του φυτού αποτελεί μια αποτελεσματική και φθηνή πηγή ενός ισχυρού – φυσικού αντιμικροβιακού παράγοντα που προάγει την ανθρώπινη υγεία και μπορεί να ενσωματωθεί στο καθημερινό μας διατροφολόγιο αλλά μπορεί να ενσωματωθεί και στη βιομηχανία τροφίμων και διασφάλισης της ποιότητας τους ως φυσικός αναστολέας αλλοιώσεων των τροφίμων. Αναμένονται τα αποτελέσματα περαιτέρω μελετών των επιπτώσεων από την μακροχρόνια χρήση του.
Η συλλογή δίκταμου αποτελεί μια άκρως επικίνδυνη ενασχόληση, ενώ είναι καταγεγραμμένοι ακόμη και θάνατοι από εγκατακρήμνιση από τα βραχώδη όρη και φαράγγια όπου συναντάται το φυτό ως αυτοφυές. Οι άντρες που διακινδύνευαν τη ζωή τους για να βρουν δίκταμο θεωρούνταν παθιασμένοι για αυτό και το φυτό καλούνταν κι έρωτας, κι οι λάτρεις του “ερωντάδες”.
Η ονομασία του φυτού δίκταμνον αναλύεται ετυμολογικά από τις λέξεις Δίκτη (όρος της Κρήτης, όπου σύμφωνα με τη μυθολογία γεννήθηκε ο Δίας) και θάμνος. Σύμφωνα με την μυθολογία ο Δίας το χάρισε στους ντόπιους ως ανταπόδοση της φροντίδας τους.